XSAGA staat bekend om de creatie van memorabele experiences. Complex en groot of juist subtiel en klein; bij elke beleving staat het verhaal centraal en worden mensen en/of merken met elkaar verbonden. Betekenisvolle ervaringen die men nog lang bijblijven. Om die reden wordt het bureau geregeld gevraagd haar bijdrage te leveren voor uiteenlopende openingen. Maar nooit eerder dan bij de opening van het Nationaal Holocaustmuseum was een opening zo beladen.

Was het niet door het van zichzelf al zeer belangrijke onderwerp, dan was het wel door de actuele ontwikkelingen die voor grote veranderingen in concept en productie zorgden. Wij spraken Emile Schrijver, algemeen directeur van het museum en Sanne Hamel, eindredacteur bij XSAGA, over dit hele proces.

Emile, hoe kwam XSAGA op jullie pad?
Emile: “Via mijn collega Margriet Kotek, hoofd sales en evenementen. Zij is eerder met het hen in aanraking gekomen en stelde een kennismaking voor. Dan praat ik over de zomer van 2022. Dat gesprek gaf meteen vertrouwen, dus toen hebben we ze gevraagd na te denken over een passende opening van het museum.”

Een prachtige opdracht, maar ook uitdagend want het museum stond nog in de steigers.

Sanne: “Dat was het ook. Het was heel fijn dat Emile en zijn collega’s aangaven dat ze ‘niet de zoveelste opening’ wilden hebben. De belangrijkste eis was dat het een moment moest zijn dat iedereen aansprak, want het museum is open voor héél Nederland én daarbuiten. Uiteindelijk hebben we, regisseur Jan-Eric Hulsman en ik, meerdere gesprekken gehad met Annemiek Gringold, de hoofdconservator, en hebben we meermaals door het in aanbouw zijnde museum mogen rondlopen. Door deze momenten kregen we langzaam het gevoel waar het belang van het museum zat.”

Emile: “Daarnaast hadden we een aantal wensen. Zo was het museum niet groot genoeg om alle gewenste gasten te ontvangen. En we wilden XSAGA in hun gedachten niet belemmeren door hen te verplichten zich te houden aan bepaalde Joodse gebruiken. Het moest vooral een betekenisvolle en toegankelijke opening worden zonder dat het voor de Joodse groep, over wie het gaat, vervreemdend zou werken.”

Hoe zag het uiteindelijke concept eruit?

Sanne: “We hebben het event geschreven op de Portugese Synagoge, eveneens onderdeel van het Joods Cultureel Kwartier. Hier werden alle gasten meegenomen in een verhaal van het museum en de bijbehorende Hollandse Schouwburg aan de overkant. Middels vier video-instarts, die in samenwerking met XSAGA Video zijn gemaakt, volgden we zes jongeren als symbool voor de nieuwe generatie die het verhaal zullen doorgeven. Zij kwamen op hun route diverse optredens tegen, die afgewisseld werden met live optredens vanuit de Synagoge, ter versterking van het verhaal en de emotionele beleving van dit indrukwekkende moment. Uiteindelijk is de Koning naar het museum vertrokken om daar, samen met een overlevende en diens achterkleinkind, de officiële openingshandeling te verrichten.”

Het is door de NOS live uitgezonden, dus ik kon de opening in zijn geheel terugkijken. Ik was zeer onder de indruk. Helemaal nu ik het museum heb bezocht en nog beter voel wat hier heeft plaatsgevonden.

Sanne: “Mooi. Het was eigenlijk heel onconventioneel om het merendeel van het openingsprogramma te laten plaatsvinden op een plek waar de opening zelf niet is. Tegelijkertijd was het ook een kans om de gasten middels video echt mee te kunnen nemen in het verhaal en de desbetreffende locaties.”

Emile: “Ik heb nagenoeg alleen maar mooie reacties gehad op de opening. Ik overdrijf niet als 95% enorme lof uitsprak voor de gekozen vorm, slechts 5% zou het liever traditioneler hebben gezien. Bijvoorbeeld door meer Joods-religieuse keuzes of meer herdenking. Ook daarvoor gold dat het fijn was om met XSAGA samen te werken. Zij voelden goed aan hoe precair dit onderwerp is en hoe binnen die grenzen te balanceren. Je voelt dat je met professionals te maken hebt.”

Zijn er onderdelen binnen de opening die je met terugwerkende kracht liever anders had gezien?

Emile: “Er zijn altijd kleine dingen die beter kunnen. Ik zat naast de Israelische ambassadeur en die zei toen we een drone lieten opstijgen als onderdeel van de opening: ‘What are you doing?’. Hij kijkt door de actuele gebeurtenissen in zijn land natuurlijk heel anders naar zo’n drone.”

“Verder was iedereen oorverdovend stil toen men op film een tapdanser zag dansen op de plek dat vroeger een bruisend theater was maar van waaruit uiteindelijk 46.000 joden van hun kinderen werden gescheiden en vervolgens naar concentratiekampen werden afgevoerd. Het was super gedurfd, maar het werkte juist enorm sterk. Men was heel erg onder de indruk van de tragische symboliek erachter.”

Op 7 oktober 2023 begon de aanval van Hamas op Israëlisch grondgebied. Welke gevolgen had dit voor de opening?

Sanne: “In eerste instantie wilden we de Koning vanuit de Synagoge door een lege straat naar het museum laten lopen. Door de impact van de ontstane oorlog werd dit te riskant. Daarnaast was de zoektocht naar artiesten soms een uitdaging, omdat de opening hierdoor een politieke lading kreeg. Ik ben trots dat artiesten als Douwe Bob, Leoni Jansen, Paul Groot en Tangarine het belang van het Holocaustmuseum begrepen en mee wilden werken om een prachtig optreden te verzorgen.”

Hoe kijken jullie terug op de aanpassingen?

Emile: “Door alle spanningen werd het een enorm complexe productie. Ik ben dan wel niet verantwoordelijk voor de openbare orde, maar wij staan wel voor de keuzes die daar impact op hebben. Ik snap het dus volledig. Daarbij zeggend dat de gemeente Amsterdam, het Ministerie van Buitenlandse Zaken en allerlei andere partijen binnen de grenzen die zij hadden goed met ons meebewogen.”

De hele opening werd live uitgezonden op tv. Hoe zorg je ervoor dat alles goed in beeld komt?

Sanne: “Omdat veel medewerkers van XSAGA een lange televisieachtergrond hebben zijn wij als geen ander in staat om een evenement te produceren dat ook voor televisie werkt. Wij kijken naar wat werkt in de zaal en wat werkt op tv en daarbij proberen we altijd tot de ideale mix te komen met een goede afwisseling tussen inhoud en vorm, tussen muziek en gesproken woord, dat bijdraagt tot de algemene beleving van iedereen.

We werken ook wel vaker met de NOS samen bij dergelijke producties. Het zorgt altijd voor meer complexiteit, maar dit was dus een mooi voorbeeld van hoe een evenement en televisie perfect samen kunnen komen. Zelfs met de actuele gebeurtenissen waar de NOS ook verslag van wilde doen. We hebben in het voortraject heel goed de flow van het programma doorgenomen. En dan zie je ook dat een goede voorbereiding erg belangrijk is, want de NOS heeft alles prachtig in beeld gebracht.”

Emile, waarom zouden andere organisaties met XSAGA moeten samenwerken volgens jou?

Emile: “Omdat XSAGA een ongelooflijk professionele partner is, die niet beroerd is om de grenzen van jouw eigen verbeelding op te zoeken. Je merkt dat je met mensen samenwerkt die er verstand van hebben. Ze stellen dingen voor waar we zelf nooit opgekomen zouden zijn, ze hebben ons echt durven te verrassen en dat heeft geweldig uitgepakt. En het zijn ook gewoon fijne mensen, dat helpt ook.”

Emile, is er nog iets wat je aan de eventprofessionals die dit lezen wilt meegeven?

Emile: “Durf weg te gaan van de gebaande paden, dan wordt het veel interessanter. De meest succesvolle processen zijn die waarbij je op een kruispunt de meest moedige keuze maakt. Oftewel: durf risico te nemen. Zolang je je keuzes kunt verdedigen, zit je goed. Dat kon ik bij onze opening. Ik ben enorm trots op het eindresultaat.”